Bộ Xây dựng vừa đề xuất một chính sách mới nhận được sự quan tâm đặc biệt của dư luận. Đó là người bị Nhà nước thu hồi đất mà chưa được bồi thường bằng nhà ở hoặc đất ở sẽ được mua, thuê mua nhà ở xã hội mà không cần xét điều kiện thu nhập, nhà ở hiện hữu và không phải bốc thăm.
Đây được xem là động thái quan trọng nhằm tháo gỡ những vướng mắc trong công tác giải phóng mặt bằng, đồng thời tạo điều kiện an cư cho người dân bị ảnh hưởng bởi các dự án phát triển đô thị, khu công nghiệp trên cả nước.
Theo Luật Nhà ở năm 2024, hộ gia đình, cá nhân bị Nhà nước thu hồi đất mà chưa được bồi thường bằng nhà ở hoặc đất ở đã nằm trong nhóm đối tượng được mua, thuê, thuê mua nhà ở xã hội. Tuy nhiên, trên thực tế, họ vẫn phải đáp ứng các điều kiện về thu nhập và nhà ở, những quy định vốn được áp dụng với các nhóm đối tượng khó khăn khác như công nhân, người thu nhập thấp tại đô thị.
Bộ Xây dựng nhận định, quy định này khiến việc tiếp cận nhà ở xã hội của người bị thu hồi đất gặp nhiều trở ngại, nhất là trong bối cảnh nhiều dự án vướng mắc do chưa giải phóng được mặt bằng.
Từ thực tế đó, Bộ đã đề xuất miễn toàn bộ yêu cầu về thu nhập và điều kiện nhà ở hiện hữu đối với nhóm đối tượng đặc thù này. Cụ thể, họ sẽ được mua hoặc thuê mua nhà ở xã hội mà không cần chứng minh mức thu nhập, không phải đáp ứng điều kiện “chưa có nhà ở” hoặc “diện tích bình quân dưới 15 m²/người” như quy định chung hiện hành.
Đặc biệt, người bị thu hồi đất cũng không phải tham gia bốc thăm khi số lượng đăng ký vượt quá số căn hộ, mà sẽ được ưu tiên bố trí trực tiếp, giúp sớm ổn định chỗ ở.
Theo Bộ Xây dựng, cơ chế cho phép người bị thu hồi đất được mua nhà ở xã hội mà không xét thu nhập được coi là một hình thức “bồi thường bằng nhà ở gián tiếp”, vừa đúng luật, vừa phù hợp thực tiễn.
Chính sách này nếu được thông qua sẽ mang lại nhiều lợi ích đồng thời như giúp người dân bị thu hồi đất nhanh chóng có nơi ở ổn định, giảm bức xúc và khiếu nại; thúc đẩy tiến độ giải phóng mặt bằng, đẩy nhanh triển khai các dự án phát triển đô thị và hạ tầng; góp phần hoàn thành mục tiêu phát triển 1 triệu căn nhà ở xã hội theo chiến lược quốc gia giai đoạn 2021–2030.
Chính sách này được giới chuyên gia đánh giá là bước ngoặt cần thiết để tháo gỡ nút thắt lớn trong phát triển nhà ở xã hội.
Thực tế, tại nhiều địa phương, việc bồi thường, tái định cư khi thu hồi đất vẫn là khâu khó khăn nhất. Không ít người dân sau khi mất đất phải thuê nhà tạm, sống trong điều kiện thiếu ổn định, trong khi quỹ đất, quỹ nhà tái định cư lại hạn hẹp. Việc được ưu tiên mua nhà ở xã hội mà không cần xét thu nhập sẽ giúp họ chủ động lựa chọn chỗ ở phù hợp, thay vì trông chờ vào các phương án bồi thường kéo dài.
Đồng thời, chính quyền địa phương và chủ đầu tư dự án cũng giảm được áp lực về giải phóng mặt bằng, giúp tiến độ đầu tư được rút ngắn, tiết kiệm chi phí và hạn chế rủi ro pháp lý.
Về phía thị trường, việc mở rộng đối tượng tiếp cận nhà ở xã hội cũng sẽ tăng tính thanh khoản, góp phần thúc đẩy dòng vốn vào phân khúc này, vốn đang được Nhà nước ưu tiên phát triển mạnh.