Nhà ở xã hội (NOXH) vốn được xem là giải pháp an sinh quan trọng cho người thu nhập thấp. Tuy nhiên, thời gian gần đây, loại hình nhà ở này đang trở thành mảnh đất màu mỡ cho các đối tượng môi giới tự phát, cò mồi và thậm chí lừa đảo hoạt động công khai. Hàng loạt cá nhân đã mất tiền, mất cơ hội mua nhà vì sập bẫy những chiêu trò tinh vi, được ngụy trang dưới danh nghĩa giữ suất, suất ngoại giao hay bao đậu hồ sơ.
Nhu cầu lớn, nguồn cung hạn chế – Mảnh đất cho cò mồi sinh sôi
Cung-cầu lệch nhau là nguyên nhân đầu tiên tạo điều kiện cho cò mồi hoành hành. Mỗi khi một dự án NOXH được công bố, hàng nghìn hồ sơ đổ về trong khi số căn hộ chỉ đếm trên đầu ngón tay. Trong bối cảnh đó, người dân dễ bị chi phối bởi tâm lý sợ mất cơ hội, dẫn đến việc tin vào những lời mời mọc có vẻ quyền lực như: Có suất nội bộ, Suất công ty, Gửi gắm được, Giữ chỗ ngay để không bị trượt.
Trên các hội nhóm mạng xã hội, cò mồi thường tự nhận có quan hệ với chủ đầu tư, có thể can thiệp vào danh sách trúng tuyển hoặc hỗ trợ làm hồ sơ siêu tốc. Nhiều người vội vàng chuyển tiền cọc mà không kiểm chứng tính pháp lý, đến khi sự việc đổ bể mới phát hiện mình bị lừa.
Những chiêu trò lừa đảo phổ biến
Thứ nhất, nhiều đối tượng tung tin có suất ngoại giao với giá 50–300 triệu đồng tùy dự án. Tuy nhiên, theo quy định, không tồn tại bất kỳ loại suất ngoại giao nào đối với nhà ở xã hội. Chủ đầu tư không được phép tự ý phân phối căn hộ ngoài quy trình xét duyệt của cơ quan Nhà nước.
Do đó, mọi lời chào mời dưới hình thức suất ngoại giao, suất ưu tiên đều là trái pháp luật và chứa rủi ro mất tiền rất cao.
Thứ hai là dịch vụ làm hồ sơ trọn gói, bao đậu. Nhiều môi giới quảng cáo có thể lo trọn gói hồ sơ, bao đậu 100% với chi phí vài chục triệu đồng. Một số trường hợp còn sử dụng giấy tờ giả để hợp thức hóa hồ sơ: xác nhận thu nhập, giấy chứng minh chưa có nhà, xác nhận tạm trú…
Luật sư cảnh báo: nếu người dân sử dụng hồ sơ giả, không chỉ bị loại khỏi danh sách xét duyệt mà còn có thể bị xử lý hình sự. Nhiều trường hợp mua đứt hồ sơ với giá cao nhưng cuối cùng vẫn bị đánh trượt, trong khi tiền đã không thể thu hồi.
Ngoài ra, một số cò mồi giả danh nhân viên chủ đầu tư, dẫn khách đến nhà mẫu rồi yêu cầu đặt cọc thiện chí 10–30 triệu đồng để giữ quyền ưu tiên. Trên thực tế, việc đặt cọc chỉ hợp pháp khi dự án được phép mở bán và phải do chủ đầu tư trực tiếp thu, có giấy tờ và biên nhận hợp lệ.
Mọi khoản cọc thông qua cá nhân đều không có giá trị pháp lý, dễ dẫn đến mất trắng.
Hệ lụy và cảnh báo
Nhiều người mua phản ánh bị mất hàng chục, thậm chí hàng trăm triệu đồng sau khi chuyển cọc cho cò. Khi chủ đầu tư công bố danh sách trúng tuyển, tên họ không có trong danh sách, còn người môi giới đã lặn mất tăm.
Số khác vì nghe lời môi giới mà sử dụng giấy tờ không hợp lệ, đến khi bị kiểm tra lại lâm vào rủi ro pháp lý. Điều đáng lo ngại hơn là sự biến tướng này khiến chính sách NOXH bị méo mó, không đến đúng tay người cần hỗ trợ.
Nhiều tỉnh, thành như Hà Nội, TP.HCM, Bình Dương đã phát thông báo công khai, khuyến cáo người dân không chuyển tiền cho cá nhân môi giới, không tin vào suất nội bộ, và tự thực hiện hồ sơ theo hướng dẫn của cơ quan nhà nước.
Ngân hàng Chính sách Xã hội và các sở xây dựng địa phương cũng khẳng định: quy trình xét duyệt NOXH minh bạch và theo danh sách công khai, không ai có quyền can thiệp vào kết quả.
Làm sao để tránh rơi vào bẫy cò mồi?
Để không rơi vào ma trận cò mồi nhà ở xã hội, người dân trước hết cần chủ động tìm hiểu thông tin từ các nguồn chính thống như Sở Xây dựng, chủ đầu tư hoặc UBND địa phương, tuyệt đối tránh dựa vào những lời rao bán mơ hồ trên mạng xã hội. Mọi giao dịch hợp pháp liên quan đến nhà ở xã hội chỉ được công nhận khi đáp ứng đủ ba điều kiện: dự án có thông báo mở bán chính thức; hợp đồng mua bán được ký trực tiếp với chủ đầu tư, có dấu xác nhận và biên lai thu tiền; đồng thời không phát sinh bất kỳ khoản chi phí ngoài nào cho cá nhân môi giới hay trung gian.
Theo các luật sư, chỉ cần một lần nghe theo lời cò mồi, người dân có thể mất tiền, mất cơ hội và thậm chí đối mặt với hệ lụy kéo dài nhiều năm. Các chuyên gia cũng cho rằng để ngăn chặn tình trạng cò mồi bủa vây, cơ quan quản lý cần đẩy mạnh công khai thông tin từ danh sách dự án, tiêu chí xét duyệt đến thời điểm mở bán để người dân không rơi vào tình trạng mù thông tin.
Bên cạnh đó, việc xử lý nghiêm môi giới chui, đặc biệt các nhóm rao bán suất tràn lan trên mạng xã hội, đồng thời rút ngắn và số hóa quy trình xét duyệt hồ sơ sẽ giúp người dân không phải phụ thuộc vào dịch vụ trung gian. Về lâu dài, tăng mạnh nguồn cung nhà ở xã hội mới là giải pháp quan trọng nhằm thu hẹp đất sống của cò mồi, đưa chính sách an sinh trở về đúng mục tiêu hỗ trợ người thu nhập thấp.