TP.HCM đang đối mặt với bài toán nan giải về phát triển nhà ở xã hội khi tỷ lệ hoàn thành mục tiêu vẫn còn thấp hơn nhiều so với kế hoạch, dù đã triển khai hàng loạt giải pháp tháo gỡ vướng mắc.
Tại buổi họp báo về tình hình kinh tế - xã hội TP.HCM chiều 24/7, ông Nguyễn Kiên Giang, Phó Trưởng phòng Quản lý bảo trì và khai thác công trình giao thông (Sở Xây dựng TP.HCM) cho biết, dù đã có nhiều nỗ lực, tiến độ phát triển nhà ở xã hội trên địa bàn thành phố vẫn đang trì trệ so với kỳ vọng.
TP.HCM đặt mục tiêu đến năm 2025 sẽ phát triển 199.000 căn nhà ở xã hội, phục vụ nhu cầu bức thiết của người dân đô thị, đặc biệt là công nhân, người lao động, cán bộ công chức chưa có chỗ ở ổn định. Tuy nhiên, đến nay, số lượng dự án được triển khai và số căn hộ hoàn thành vẫn còn khá khiêm tốn.
Nguyên nhân được chỉ ra bao gồm hàng loạt khó khăn kéo dài về thủ tục pháp lý, bồi thường giải phóng mặt bằng, quy trình đầu tư, và đặc biệt là thiếu quỹ đất sạch, ếu tố then chốt trong việc triển khai các dự án. Nhiều khu đất đã quy hoạch làm nhà ở xã hội nhưng chưa được bàn giao, hoặc chủ đầu tư chưa có động thái triển khai xây dựng trên phần diện tích 20% bắt buộc theo quy định.
Nhằm tháo gỡ những nút thắt này, Sở Xây dựng TP.HCM đã đề xuất và triển khai loạt giải pháp mang tính hệ thống, gồm:
Đưa chỉ tiêu phát triển nhà ở xã hội vào chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội toàn thành phố, nhằm tăng tính giám sát và trách nhiệm của các cấp quản lý. Đồng thời, rà soát lại quy hoạch tổng thể các khu chức năng để cập nhật, xác định rõ nhu cầu nhà ở xã hội đến năm 2030 và tầm nhìn đến 2040.
Công bố các mẫu thiết kế điển hình và thiết kế chuẩn cho nhà ở xã hội nhằm rút ngắn thời gian lập thủ tục đầu tư, đảm bảo tính đồng bộ hạ tầng và tiện ích.. Và soạn thảo một nghị quyết riêng của thành phố về cơ chế hỗ trợ đầu tư nhà ở xã hội từ ngân sách, hướng đến mục tiêu chủ động tài chính.
Ngoài ra, Sở Xây dựng đã yêu cầu các chủ đầu tư dự án nhà ở thương mại thực hiện nghiêm Luật Nhà ở 2023, đặc biệt là triển khai xây dựng nhà ở xã hội trên quỹ đất 20% trong năm 2025.
Không chỉ dừng lại ở chính sách hỗ trợ chủ đầu tư, thành phố còn đang nghiên cứu các giải pháp chiến lược và dài hạn hơn như: Thành lập Quỹ Phát triển Nhà ở Quốc gia, một thiết chế tài chính trung ương có vai trò hỗ trợ trực tiếp các dự án, hoặc mua lại nhà để cho thuê với mức giá hợp lý; thí điểm cơ chế “đặt hàng” hoặc mua nhà ở thương mại phục vụ nhu cầu thuê của cán bộ, công chức, người lao động nhằm giúp tiết kiệm thời gian và giảm áp lực đầu tư mới.
Một trong những khó khăn dai dẳng là vấn đề vốn dài hạn cho cả bên mua lẫn nhà đầu tư. Hiện nay, mức vay tối đa 900 triệu đồng từ Quỹ Phát triển nhà ở TP.HCM với lãi suất 4,7%/năm được đánh giá là chưa thực sự hấp dẫn, trong bối cảnh giá nhà đang ngày càng tăng.
Đối với chủ đầu tư, TP.HCM đang triển khai chính sách cho vay ưu đãi thông qua Quỹ HFIT với mức vay lên tới 200 tỷ đồng/dự án, thời hạn không quá 7 năm, lãi suất thấp hơn thị trường khoảng 1,5–2%. Ngoài ra, phần vốn đầu tư cho công nghệ và thiết bị có thể được hỗ trợ lên đến 85%.
Về phía người mua, gói vay hiện tại cho phép vay tối đa 70% giá trị căn hộ, với lãi suất chỉ 3,2%/năm, thời gian vay đến 20 năm. TP.HCM cũng hợp tác với Ngân hàng Chính sách xã hội, cho phép người dân vay tới 80% hợp đồng thuê mua với thời hạn lên đến 25 năm.
Bên cạnh việc hỗ trợ người dân mua nhà, TP.HCM cũng đẩy mạnh phát triển mô hình nhà ở xã hội cho thuê với mức giá hợp lý. Giải pháp này đặc biệt phù hợp với nhóm người lao động có thu nhập thấp, chưa đủ điều kiện mua nhà, nhất là tại các khu chế xuất, khu công nghiệp.
Đây được xem là chiến lược dài hạn nhằm từng bước ổn định chỗ ở cho lực lượng lao động, đồng thời giảm áp lực lên hạ tầng và chi phí đầu tư công.